YÖRE MUTFAĞI
Ağrı toprağı ve ikliminin sebze tarımına fazla elverişli olmaması yüzünden sebze üretimi yetersizdir. Onun için Ağrı mutfağında tahıl önemli yer tutar. Kış mevsiminin uzun sürmesi, un ve una dayalı yemek çeşidini çoğaltmıştır. Süt ve süt ürünleri de bes­lenmenin temel öğelerindendir. Ağrı'da hemen hemen her köylü ailesi sonbaharda bulgurunu kaynatır, eriştesini keser; (bilhassa hamur yemeklerinde kullanılan) kurutunu yazın hazırlar. Kışlık peynir ve lor; tuluk, deri, plastik bidon yahut tenekelere doldurularak kaldırılır. Harman zamanı temiz buğdaydan bir ölçek (got) kavurgalık seçilir. Ve varlıklı aileler hayvan yağını teneke veya yağ kazanlarına koyup kışa saklar, kavurma yapar. işte uzun kış boyunca, yaz ve sonbahardan hazırlanan bu erişte, bulgur, peynir, lor, yağ, kurut, kavurgalık ve kavurmadan faydalanılır. Tahıla dayalı olarak yapılan yemeklerin başlıcaları şunlardır : Xengel, haşil, erişte (çorba, pilav ve yemeği), kuymak, kete, pişi, egirdek, yufka yağlama, un helvası, hasude, bulgur pilavı, Hayvan, kurban bayramlarında, önemli bir işin gerçekleşmesinde, adaklarda, düğün ve sevinçli anlar­da kesilir.Yörenin en tanınmış et yemeği sac kavurmasıdır. Sac kavurması, etin sac üzerinde pişirilmesiyle yapılır. Ağrı'nın kendine özgü başka bir yemeği de Abdigor Köftesi'dir. Doğubayazıt'ta daha yaygın olan bu köfte, içli köfteye benzer. Düve veya genç sığır etinin dövülerek yumruk büküklüğüne getirilmesi sonunda pişirilir. Sahan kebabı ise, sahanda iki lavaş arasına kuşbaşı etin koyularak pişirilmesiyle hazırlanır. Goşteberg; et, tereyağı, soğan, salça ve aynı addaki ot harmanlanıp hayvan postuna doldurulur ve nemli toprağa gömüldükten sonra üzerinde ateş yakılarak pişirilir ki, buna buğulama da denir. Çevrede kendiliğinden yetişen sebze ve bitkiler de Ağrı mutfağında ayrı bir öneme sahiptir. Evelik, çiriş, mantar, çaşır, unluca, mendik, ışkın, yemlik, pancar, ısırgan, madımak, kuzukulağı, boğa dikeni, turp vb. inden çeşitli yemeklerde ve kete pişirmelerde faydalanılır. Bunların bir kısmı çiğ olarak yenir, çaşırdan turşu kurulur, evelik ve mantar kurutularak kısa saklanır. Mendik (banda) ve silim soğanı (yaba­ni soğan) peynir ve lora katılıp otlu peynir yapılır. Ağrı'da hayvancılık temel geçim kaynağı olduğu için, süt ve süt ürünlerinin halk beslenmesinde vazgeçilmez bir rolü vardır. Zaten halk protein ih­tiyacını büyük ölçüde bu besinlerden alır. Özellikle yoğurt öğle ve akşam yemeklerinde, akşam sofralarında bulundurulur. Köylerde herkesin kendi yaptığı, şehirlerde oturanların pazardan aldığı beyaz peynir ve lor, her mutfakta vardır. Yörede üretilen bal da yaygın olmamakla birlikte mutfaklarda yer al­maktadır. Ancak, halk eğitimi merkezlerinin ve tarım kuruluşlarının düzenlediği kurslarla Ağrı mutfağına yeni çeşitler katılmıştır. Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçları da yemek çeşitlerinin çoğalmasını sağlamıştır.Klasik tatlıların ve sebze yemeklerinin son yıllarda çoğalması bundandır.

A) GÖSTEBERG (Buğulama) GEREKLİ MALZEMELER :

Genç kuzu ve oğlak eti , Tereyağı, Salça, Gösteberg adı verilen dağ otu 1- Genç kuzu veya oğlak kesilip yüzüldükten sonra ayıklanıp doğranır, 2- Tereyağı ve salça ile yoğrulur, 3- Üzerine gösteberg otu ince kıyılarak serpilir, 4- Sonra bu etler, aynı hayvanın postu içerisine koyularak, açık yerleri dikilir, 5- Düz bir yerde üzerine nemli toprak yığılır. Bu toprağın üzerinde bir saat kızgın ateş yakılır, 6- Bir süre dinlendirildikten sonra post açılarak servis yapılır

B) SELEKELİ (Saç Kavurma) GEREKLİ MALZEMELER :

Taze oğlak veya kuzu eti,sarımsaklı yoğurt,tereyağı 1- Taze et doğranır, 2- İçine tereyağından eritilmiş salça konur, 3- Bu şekilde kızartılan et indirilip, bir süre dinlendirilir, 4- Üzerine sarımsaklı yoğurt dökülerek servis yapılır.

C) ABDİGÖR KÖFTESİ GEREKLİ MALZEMELER :

Kemiksiz kuzu, oğlak veya dana eti, Soğan, Haşlanmış pirinç ve baharat 1- Taze et ağır bir cisimle iyice dövülür, 2- Hamur haline gelen et, baharat ve haşlanmış pirinçle yoğrulur, köfteler yapılır, 3- İnce doğranmış soğanlar su içerisinde tuzla birlikte kaynatılır, 4- Kaynar suya hazırlanmış köfteler atılır, 5- Piştikten sonra bir saat dinlendirilen köfteler , pilav üzerine konularak servis yapılır.

AYRANAŞI:Suyla çırpılan yoğurda bir yumurta sarısı ve biraz un katılarak sürekli karıştırmak üzere iyice kaynatılır.Önceden pişirilmiş den (döğme) içine katılarak bir müddet daha pişirilir. Ocaktan indirmeye yakın aşotu, nane, reyhan katılır. .

KESME AŞI:Pişirilen yeşil mercimeğin içerisine soğan, salça kavrularak erişte eklenir. Piştikten sonra, kızartılan egirdek (küçük parçalar halinde kesilmiş ve kızartılmış hamur) üzerine konularak servis yapılır. .

SAÇ KAVURMA:Taze oğlak veya kuzu eti ve tereyağı ile sacda kavrularak yapılır. .

ABDİGÖR KÖFTESİ: Yağsız, sinirsiz, kemiksiz sığır eti, bir tokmak ile taş üzerinde merhem şeklini alıncaya kadar dövülür. Hamur haline gelen et, soğan ve su katılarak çırpılır. Hazırlanan bu harç bir müddet dinlendirilir. Elle köfte şekli verilerek kaynamış tuzlu suda pişirilir. .

HALİSE:Den (Döğme) ve kuzu etini ateşe konularak uzun süre kaynatılıp denin ve etin erimesi sağlanır. Servis yapmadan önce üzerine tuz ve tere yağı dökülür. (Başka yörelerde keşkek olarak adlandırılan bu yemek ilimizde halise olarak bilinir) .

HAŞIL:İnce den (dövme, yarma) önce bulamaç şeklinde pişirilir. Sonra ortası havuz gibi açılır ve üzerine tereyağı konur.Üzerine süt veya kurut (yoğurdun küçük parçalar halinde kurutulmuş daha sonrada sıcak su ile eritilmiş hali) eklenerek yenilir. .

HENGEL:Hazırlanan hamur yufka şeklinde ince olarak açılır ve kareler şeklinde kesilir. Kaynar suda haşlandıktan sonra süzülür.Üzerine tereyağı, sarmısaklı yoğurt (veya kurut) eklenerek servis yapılır. (Mantının etsiz halidir.) .

KUYMAK:Tavaya kaymak konulur ve ısıtılır. Daha sonra alabildiği kadar un konularak sürekli bir biçimde karıştırılır. Biraz su eklenerek karıştırılamaya devam edilir. Kaymağın yağı çıkınca servis yapılır. .

CILBIR: İri doğranmış soğan ve salça kavrularak içine küçük doğranmış patatesler atılıp kaynatılır. Ocak indirilmeye yakın çırpılmış yumurta eklenir. Tepsi içine doğranan tandır ekmeğinin üzerine dökülerek yenilir. .

KETE:Süt veya su ile mayalanmış hamur yufka şeklinde açılır. Açılan hamur bolca yağlanır, üzerine ikinci yufka eklenerek yeniden yağlanır. Kare şeklinde katlanarak önceden hazırlanmış, yağda kavrulmuş un iç olarak bırakılıp, kapatılır. Ters çevrilerek elle bastırılıp yassılaştırır. Üzerine yumurta sürülerek fırında kızartılır. .

BİŞİ:İsteğe göre, süt veya su ile mayalanarak yoğrulan hamur, biraz bekletildikten sonra, elle hafif ekmek boyutuna getirilinceye keder çevrilir, yuvarlak hamur kızgın yağa atılarak kızarıncaya kadar pişirilir..

HALBUR HURMASI:1lt. süt ile 1 çay bardağı toz şeker ile yapılan hamura halbur (elek) üzerinde hurma şekli verilmesinden sonra yağda kızartılarak servise sunulur. .

YALANCI KÖFTE:Bulgur, denin (döğme,yarma) öğütülmüşü ile karıştırılıp ıslatılır. 1saat dinlendirilerek içine tuz ve baharat katılıp iyice yoğrulur, yuvarlanan küçük köfteler su, salça ve yağ karışımında kaynatılmak suretiyle yemeye hazır hale getirilir. .

MERECİMEKLİ KÖFTE:Yalancı köfte şeklinde hazırlanır. Hazırlanan köfteler yeşil mercimek ile pişirilir. ÇİRİŞ KETESİ:Mayalanmış hamur, yufka şeklinde açılır ve içine yöremizde yetişen çiriş isimli bir bitki konularak sac üzerinde pişirilir. Üzerine tere yağı sürülerek yenilir. .

MURTUĞA:Un,şeker,süt ve suynun karıştırılması ile yağda kızartılıp helva şekline getirildikten sonra içine ceviz içi,fındık atılabildiği gibi sade olarak ta yeme haline getirilir. .

HASİDE:İlimizde loğusa (yeni doğum yapmış kadın) bayanlara yapılan bie yemektir. Un yağ ile hafif olarak kavrulur. Hafif pembeleşince toz şeker ve su ile yapılan şurup içine katılır. Kaynatılarak yenilir. .

KELEDOŞ: Kurut, ak pancar, yeşil mercimek, mantar, et veya hindi eti ile yapılır. Haşlanmış etin içine kurut katılarak diğer malzemeler ilave edilir. İyice piştikten sonra üzerine anığ (yağda kavrulmuş kekikle yapılan sos) dökülerek servis yapılır. .

ÇAŞIR: Yöremizde yetişen çaşı adlı bitki temizlenerek kaynar suda haşlanır. Bitkinin acılığını almak için soğuk suya bırakılır. Bu su bir kaç kez değiştirilir. Acısı alınan bitki doğranarak yağda kavrulur ve üzerine yumurta kırılır. Veya doğranmadan yumurta ve unla hazırlanmış harca batırılarak yağda kızartılır. Bu bitkinin yöremizde turşusu da yapılır. .

KUŞ EKMEĞİ ÇORBASI: Kuş ekmeği adlı bitki buldur ile birlikte kaynatılır. Piştikten sonra soğan ve salça kavrularak içine katılır. .