Eleşkirt idari yapısı Eleşkir ilçesine bağlı 61 köy, 3 belde bulunmaktadır. En son Tahir ve Yayladüzü köyleri 1998 yılında belde olmuştur. ilçe köylerle birlikte vatandaşların daha çok yayla olarak kullandığı 16 tane mezra bulunmaktadır. Köylerin tamamına yaz ve kış ulaşmak mümkündür. Tüm köylerde Elektrik mevcuttur. İçme Suyu sorunu yok denecek kadar azdır. İlçede Köylere Hizmet Götürme Birliğince sondaj makinası alınmış olup bununla ihtiyaç duyulan köylere arazi sulaması ve içme suyu kuyuları açılmaktadır. İlçede bağlı tüm köylerde Telefon bulunmaktadır. Telefonsuz köy yoktur.
Eleşkirt Tarihi Bilgileri Eleşkirt Tarihi Bilgileri ilçe tarihi eski bir geçmişe sahiptir. Adını bu yöreye verilen Valeşkerd (Aleşkerd / Eleşkirt) sözündün almıştır. Asıl adı Zedikan dır. Eleşkirt, Ağrı il merkezinin batısında kalan bölgenin ve buradaki ovanın adıdır. Bu bölge adı, sonradan ilçeye verilmiştir. Eleşkirt in tarihi Urartulara kadar uzar. Zira Pirabat ve Toprakkale, Urartulardan kalma önemli bir yerleşim merkezleridir. Urartular zayıflanınca burası Medler tarafından iran topraklarına katıldı. Eleşkirt, Murat vadisinin Erzurum a geçit veren batı ucunda olduğu için, iran ve Kafkaslar ile Anadolu arasında bir köprü niteliği taşıdı. Bu sebeple tarih boyunca orduların geçtiği, bazen de savaştığı bir alan oldu. Toprakkale ve verimli Eleşkirt ovası; Arsaklılar, Romalılar, Sasaniler, Araplar, Bagratlılar, Bizanslılar, Selçuklular, Moğollar, ilahlılar, Celayırlılar, Karakoyunlular ve Akkoyunlular egemenliğinde kaldı. 1064 te çağrı Bey in oğlu Yakuti bey tarafından fethedildiği halde, zaman zaman iranlıların işgaline uğradı. Timurlulardan şah Ruh ile Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf ve oğulları arasında mücadelelere sahne oldu. Yavuz Sultan Selim döneminde Safeviler den alınıp Osmanlı topraklarına katıldı (1514). ilçe Osmanlı idaresi altında bulunduğu süre içinde önceleri Van, sonra da Erzurum eyaletine bağlanan Beyazıt Sancağının ocağı olarak yönetildi. Beyazıt Sancağının Erzurum a bağlandığı sırada 5 bucak, 115 köyden meydana gelen bir kaza haline getirildi. 1828, 1856 ve 1877 1878 Osmanlı Rus savaşlarında bir süre Rusların eline geçti. Eleşkirt 1877-1878 harbinde savaş alanı oldu. Tatlıoğlu Mehmet Paşa nın savunduğu bölge, Paşa nın şahadeti üzerine Rus ordularının kontrolüne girdi (7.6.1878). Savaşta yenik sayıldığımız için Ağrı topraklarının büyük bir kısmı ile birlikte Eleşkirt de, 1878 Yeşilköy antlaşması ile Ruslara bırakıldı. Daha sonra Berlin Kongresinde bu karar düzeltilerek, ilçe Osmanlı Devleti ne geri verildi. 16 ocak 1914 de tekrar Ruslarca işgal edildiyse de 16 Nisan 1918 de geri alındı. Toprakkale 1687 yılında ilçe olmuştur. 1925 te ilçe merkezi Zedikan a taşında ve adı Eleşkirt oldu. Cumhuriyet in ilk yıllarında Beyazıt a bağlıyken, sancakların kaldırılması ve 1927 yılında Ağrı nın vilayet merkezi olmasıyla buraya bağlandı. ilçe nin ayakta kalabilen en önemli tarih yapısı, Mirza bin Abdi tarafından 1687 tarihinde yaptırılan Toprakkale köyündeki Toprakkale Camii dir. Camii korunma Altına alınmış ve 1967 yılında onarım görmüştür. Aynı köyde bir de kale vardır ki, Urartulardan günümüze kadar birçok uygarlıklardan izler taşımaktadır. İLK ÇAĞDA ELEŞKİRT Trabzon-Ağrı transit karayolları üzerinde yer alan Eleşkirt İlçesi köklü bir tarihe sahiptir.Eleşkirt ilçesi varlığını en eski Devirlerden beri sürdürmeye devam etmiştir. Bir çok kültür ve medeniyet eserlerini taşıyan bölgenin tarihi oldukça eskidir. İ.Ö 2000'li yıllardan önce kuzeyde küçük Asya'ya gelen Akad'larla Amurru'lar Bilindiği kadarıyla bölgenin ilk sakinleridir.Bunlar daha sonraları Luvi'ler ve Hitit'ler takip etmişlerdir.Bölgeye daha sonraları Gutiler,Ur devleti.Amurru'lar sahip olmuşlardır.Sonraki yıllarda bölge Hitit'lerle Hurri'ler arasında egemenlik Savaşlarına sahne olmuştur. İ.Ö 1115 yıllarında Karadeniz tarafında gelip Mezopotamya'yı işkal etmek isteyen Muşki'ler bölgeye egemen olmuşlarsa da egemenlikleri Sami Aramilerinin bölgeyi istila etmesiyle son bulmuştur. M.Ö.900-600 yılları arasında Urartu'ların hakimiyet alanında kalan Eleşkirt Eski Urartu krallığının sayılı kalelerinden biridir.Eleşkirt daha sonra Asur'lular hakimiyeti altına girmiş ve Med'lerle Asur'lular hakimiyeti arasındaki hakimiyet mücadelelerine sahne olmuştur.O tarihten sonra güney Kafkasya'dan Anadolu'ya girmek isteyen Bütün ordular için geçiş yeri olan zaman içerisinde o devrin süper güçleri Persler ve Roma (Bizans) imparatorluğu arasında el değiştirmiştir.İ.Ö.334 tarihinde büyük İskender'in Çanakkale boğazını geçip Hindistan'a kadar uzanan fetih hareketleri sonucunda Eleşkirt de alınmış ve Roma hakimiyeti alanında Helenistik kültüre dahil olarak bazen Romalıların bazen de bölgedeki Ermeni krallıkların hakimiyetinde kalmıştır. HUN TÜRKLERİ Atlı-göçebe Saka Türk'lerinin Doğu Anadolu'ya gelmeleriyle Eleşkirt bölgesi ilk kez Türklerle ve onların hakimiyetleriyle tanışmıştır.Saka Türklerinin İranlılara yenilmesi ve Sakaların Arsaklı'larla işbirliğine gitmeleri sonucunda anavatanları Doğubeyazıt-Eleşkirt bölgesi olan Küçük Arsaklar devleti kurulur.Bu devirde Eleşkirt ovasının adı Bagravand'dır.İ:S:60-225 tarihleri arasında Ortaasyadan batıya doğru yayılma amacında olan Luşan orduları da kısa sürelide olsa bölgenin sakinlerinden olmuştur.395 tarihinden sonra Kafkasları geçerek Anadolu'ya giren Batı Hun'larını doğu bölümü başbuğlarından Kursık ve Basık'ın Eleşkirt'ten geçerek Erzurum üzerinden Fırat ve Karasu havzaları yoluyla Malatya ve Çukurova'yı ele geçirmeleriyle Eleşkirt Bölgesi İlk Türk akınlarıyla karşılaşmıştır.398 yılında Roma imparatorluğunu baskı altına alan Hun'lar böylece Anadolu'yu ele geçirmişlerdir SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE 750 yılında itibaren de Abbasi nüfuz sahası içerisine girmişlerdir.1054 yılında itibaren Türk akınlarıyla Karşılaşan bölge Tuğrul Bey ve Çağrı Bey'in oğlu Yakuti Bey tarafından Türk idaresi Altından alınmıştır.(1064)Anadolu beyliklerinden Saltuklular'ın nüfuz bölgesinde kalan Eleşkirt daha sonraları Sökmenliler(Ahlatşahlar)'in egemenlik sahasında kalmışlardır OSMANLILAR DÖNEMİNDE Osmanlı hakimiyetine Yıldırım Beyazıt zamanında giren Eleşkirt bölgesi daha sonra Celayir'lilerin eline geçmiştir.Bundan sonra İlhanlı ve Timurluların saldırılarına maruz kalan bölge Timurlulardan Şahruh ve Kara Yusuf'un çocukları arasındaki mücadelelere sahne olmuştur.Karakoyunlu hükümdarı İskender Mirza 1421 tarihinde Eleşkirt yakınlarında yapılan savaşta Timurlulardan Şahruh'u yenmesiyle birlikte bölgedeki Karakoyunlu hakimiyeti pekişir.Eleşkirt Karakoyunlu ve Akkoyunlular'ın hakimiyetinden kaldıktan sonra kısa bir sürede Safevi hakimiyetine geçmiştir.İmparatorluk devrinde bazen Van çoğunlukla Erzurum eyaletine bağlanan Bayezid sancağı mülhakatından olarak bir ocaklık olarak yönetilmiştir.
Eleşkirt Coğrafi Bilgileri Ağrı nın batı bölümünde, kendi adını taşıyan ovanın kuzey batı kenarındadır. Doğusunda Ağrı, güneyinde Tutak ilçesi, Batıda Erzurum (Horasan ve Karayazı), Kuzeyde Kars (Sarıkamış ve Kağızman) vardır. Denizden yüksekliği 1650 m., alanı 1.559 km karedir. ilçe Kösedağ ve Aras Güneyi dağları, güneyinde çakmak dağlarının uzantıları volkanik yükseltileridir. Kasabanın doğusunda ve güneyinde Eleşkirt ovası uzanır. ilçenin adını taşıyan akarsu şehrin ortasından geçer. ilçe topraklarının büyük bölümü, özellikle kuzey, batı ve güneyi yüksek dağlarla kaplıdır. Bu dağların yüksek noktaları, şunlardır: Batıda Hayrangöl dağı 2850m., Sacı Dağı, Tahir dağı, kuzeyde Kösedağ (3433m.) güneyde Mızrak Dağı (2350m) ile Kılıç dağı (2306). Dağların yÜksek yerleri çoğu zaman karlarla örtÜlÜdÜr; yayla olarak kullanılırlar. Eleşkirt ovası ilçe topraklarının yaklaşık Üçte birini oluşturur. Doğu kısmında Karaköse ovası ile birleşir. Aslında Karaköse ovası bunun devamıdır. Ovanın yüksekliği 1650 - 1700 m. arasındadır. çevredeki dağlar kolay kolay geçit vermez. Ancak TÜrkiye - iran transit yolu ilçenin batısındaki Güzeldere vadisinden sağlanır. ilçenin en büyük akarsuyu olan Güzeldere batıdaki çakmak dağlarından doğar ve doğuya doğru akarak şehrin güneyinden geçer. çevredeki dağlardan birçok dere ve çay ovaya iner, bu nehir e karışır. Bunlardan Eleşkirt deresi Kösedağ ve Derem dağından, Kopuz çayı Taşkom dağlarından doğar. Ovanın gÜney kenarı boyunca batıdan doğuya doğru akan GÜzeldere, Ağrı nın gÜneyinde Murat nehri ile birleşir. GÜzeldere nin Eleşkirt ovasına girdiği boğazda baraj ve sulama kanalları yapılmıştır. Eleşkirt ovası ilçenin başlıca tarım alanıdır. Bu ovanın eski bir Göl yatağı, çöküntü alanın dolması ile meydana geldiği sanılmaktadır. Sonradan birikmiş kalın bir Toprak örtÜsÜ vardır. Akarsuların suladığı, bazen da kazarak aktığı ova, oldukça bitektir. Eleşkirt te kara iklimi egemendir. Kışları soğuk ve Kar yağışlıdır. Yüksek yerlere çok kar yağar; kar uzun zaman yerde kalır. Ovanın karı nisanda, dağların karı ise sonraki aylarda erir. En fazla yağış ilkbaharda görülür. Yazları Sıcak, kısmen yağışlı olur. Bitki örtÜsÜ bozkırdır. Akarsu vadilerinde, dağ eteklerinde ve GÜzeldere (şeryan) boylarında ağaçlıklara rastlanır. Ağrı da ormanlık alan kabul edilen yer sadece buradir.
Eleşkirt Turizm Bilgileri Kış Sporları(Kayak) Her yıl altı ayı karlar altında bulunan Ağrı iline 30km uzaklıktaki Eleşkirt e bağlı bulunan Güneykaya kayak tesisleri, Ağrı Vali liği tarafından yaptırılarak hizmete açılmıştır. Kayak turizmi için ideal bir yer olarak seçilen yer Doğuda Palandöken ile Sarıkamış kayak pistlerine alternatif olarak yapılmıştır. Yılın yarısından fazla karlar altında bu piste yerli ve yabancı turistleri çekmek için iyi bir tanıtıma ihtiyaç vardır. Güneykaya Kayak Tesisleri Güneykaya kayak tesisleri Ağrı ya 36, Eleşkirt ilçesine 6km uzaklıkta olup, E-23 karayolunun 500 m yakınındadır. Kayak için en uygun Kar yapısına sahiptir. Bu kayak pistine çığ ve sis olayı bulunmamaktadır. Kasım ayının ortalarından mart sonuna kadar kayak yapılabilmektedir. Slalom ve mukavemet için ayrı pistleri bulunmaktadır. Bu kayak pistine genelde kar kalınlığı 1.50 metre bazen 2-2.50 metreye kadar çıkabiliyor. Ayrıca kayakçılar ve turistler için zirvede restoranı bulunmaktadır. çevre düzenlenmesi bulunmaktadır. Kayak Tesislerini Aktiviteleri 1-Otel 24 oda ve 44 yatak 4 ü suit: odalarda Tv Müzik yayını duş kabin 300 kişilik restoran Ayrıca otelin alt kısmında soyunma odaları, kondisyon salonu ve sauna mevcuttur. 2-Günübirlikçiler için tesis bulunmaktadır. 3-Telesiyesi son teknolojilerle donatılmış olan uzay tipidir. 50 Adet koltuğun 10 tanesi kapalıdır. Toprakkale Ağrı daki antik kentlerden biri de, Eleşkirt e 14 km. mesafedeki Toprakkale dir. Toprakkale önceleri ilçe merkezi iken, ulaşım yetersizliğinden Cumhuriyet döneminde Eleşkirt e bağlanmıştır. Buradaki kale ve camii önemlidir. Toprakkale nin yapım yılı bilinmemekle birlikte, tarihi eskilere, Urartulara kadar uzanır. Urartuların Ağrı daki önemli merkezleri Patnos ve Toprakkaledir. Urartuların burada bir kale yaptırdıkları, I.Rusas ın kale ve içindeki yapıları başlattığı, 2. ve 3. Russas tarafından tamamlandığı bilinmektedir. Daha sonra küçük Arsaklılar dan Sanatru oğlu Valarş Han (194 -216), Toprakkale yi (Valarş Kerd) adıyla yeniden imar ettirdi. 1879 yılında ingiliz arkeologların yaptığı kazılarda, Toprakkale de elde ettikleri önemli bulguları yurtdışına kaçırdıkları sanılmaktadır. Toprakkale de tapınak ve yerleşim yerleri tamamen harap hale getirilmiştir. Sadece kale burçları ve bir kısım duvarlar yıkılmamıştır. Eleşkirt in Pirabat köyünde de benzeri bir höyük vardır. Toprakkale Camii Toprakkale köyünde 1684 tarihinde Mirza bin Abdi Paşa nın yaptırdığı camiidir. Höyüğün güney yamacında olduğu için, güney tarafında teras oluşturularak üzerine inşa edilmiştir. Camii, 12,5 12,50 m. ölçülerinde, kare planlı, sivri kemerli, basık trampalara oturan tek kubbeli ve minaresiz bir yapıdır. Kubbesi 8,20 m. çapındadır. Beden duvarlarının köşeleri, taç kapı ve pencere etrafları kesme taştan, diğer kısımlar tamamen moloz taşlardan örülmüştür. 14 ahşap direk üzerine oturtulan son cemaat yerinin bir kısmı sonradan yapılmıştır. Beden duvarlarında 6, sekizgen kubbe kasnağının yüzeylerinde birer atlamalı olarak yerleştirilmiş 4 pencere vardır. Son cemaat yerine sonradan moloz taştan yapılmış bir ek bölüm vardır. Gövde kısmının kuzey cephesindeki kapının üzerinde Arapça yazılmış bir kitabede, camiinin Abdi oğlu Mirza tarafından yaptırıldığı belirtilmektedir. Aynı kitabede mimar olarak ağabeydin adı geçmektedir. Selçuklu mimari tarzına uygun olan camii, 1864 depreminde zarar görmüştür. Eski eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünce 10.05.1963 tarih ve 2029 sayılı Karar ile Korunması Gereken Eski Eserlerden kabul edilmiştir. Camii, 1968 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır. Dış duvarlardaki derz, bu onarımda yapılmıştır.
Eleşkirt Sağlık İlçede 1 Devlet hastanesi 1'i merkez olmak üzere 5 adet Sağlık ocağı, 1 acil müdahale merkezi ve 8 adet sağlık evi mevcuttur. İlçede Devlet Hastahanesi ve Merkez Sağlık Ocağında toplam 4 adet ambulans bulunmaktadır. İlçe Merkez Sağlık Ocağınca her yıl planlı olarak Aile Planlaması yapılmaktadır. Köy sağlık ocaklarımızda yeterli doktor ve personel olmaması nedeni ile yeterli hizmet verilememektedir. Sağlık evleri için en azından 1'er ebe ve hemşire verilmesi uygun olacaktır. Hastahanenin acilen uzman doktor ihtiyacının giderilmesi, yataklı tedavi hizmeti verebilir duruma getirilmesi gerekir.
Eleşkirt Ekonomi Bilgileri Transit yol üzerinde olduğundan ilçenin ekonomi ve ticareti hareketlidir. Halkın geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Ovada tarım, dağlık yerlerde hayvancılık gelişmiştir. Geniş meralarda ekseri küçükbaş hayvanlar beslenir. Peynir, yağ, deri, yün, kıl gibi hayvansal ürünler ile Canlı hayvan ticareti yapılır. ürünlerini Ağrı ve Erzurum pazarlarına gönderir. Arıcılık ileri durumdadır ve Eleşkirt Balı ile ünlüdür. Yaz mevsimlerinde başka yerlerden de arıcılar kovanlarını buraya getirirler. Eleşkirt ovası çöküntü ve alüvyondan meydana geldiği için verimlidir. Ova, önemli bitkisel üretim alınıdır. Aynı zamanda il in zirai üretim merkezidir. şeker pancarı, Buğday, Arpa ve yem Bitkileri üretilir. Az miktarda patates, nohut, mısır, mercimek, ayçiçeği ve bostan ürünleri yetiştirilir. Ova kenarında kurulmuş yüksek yerlerdeki köylerde hayvancılığın ekonomik ağırlıklı olması, bitkisel üretimin azlığı, bu köylerde halı, kilim ve yöne dayalı diğer dokumacılığı geliştirmiştir. Dokumacılık modern tezgahlarda olmayıp el tezgahlarında gerçekleştirilmektedir. Eskisi kadar olmasa bile, keçecilik de yapılır. Eleşkirt kömür madeni yönünden zengin yataklara sahiptir. Kösedağ eteğindeki, Yığıntaş ve Hayrangöl köylerinde linyit kömürü bulunmuştur. Hayrangöl kömürleri işletilmekte, il in yakacak ihtiyacının bir kısmını karşılamaktadır.
Eleşkirt Ulaşım ve Altyapısı İran Transit yolu Eleşkirtten geçtiği için Erzurum - Ağrı'ya ulaşım sorunu yoktur. Yaz - Kış tüm yıl boyunca yol açıktır. 1980 yılında eski yolun iptal edilerek mevcut yolun ulaşıma açılması İl merkezine ve çevre İllere ulaşımı oldukça rahatlattırmıştır. Köy Yolları: Köy yollarının büyük kısmının stabilize oluşu nedeni ile özellikle bahar aylarında aşırı çamur nedeni ile ulaşım sorunu yaşanmaktadır. 1997 ve 1998 yıllarında Eleşkirt Kaymakamlığınca Çevre Bakanlığından temin edilen 2 kamyon, 1 traktör ve 1 kazıcı kepçeyi kullanarak İlçedeki Belediye araçlarının takviyesi ile toplam 200 km. Stabilize yol yapılarak İlçe köylerinin yol sorunu çözülmüştür. Ancak İlçenin en uzak köylerinden olan Akyumak ve Çatalpınar köylerinde güzergah değişikliği talebi ve çok ağır arazi şartları nedeni ile stabilize çalışması yapılamamıştır. Bu iki köyün dışında tüm köy yolları stabilize ve kaplama yapılmıştır. Şeryan ve Eleşkirt çaylarının İlçeden geçiyor olması ve baharda yağan Kar erimesi nedeni ile oluşan Seller köylerde yeterli sayıda köprü ve menfez olmamasından dolayı köylerle ulaşımı aksatabilmektedir. Kışın dağ köylerinde yağan karın fazlalığı ve çoğu zaman tipi olması kar mücadelesini olumsuz etkilemekle bazı köy yolları açık tutulamamaktadır. PTT Müdürlüğünün 61 köyde acenteliği 3 belde ve 1 köyde de PTT şubesi bulunmaktadır. İlçeye bağlı tüm köylerde Radyo yayınları dinlenebilmekte TV yayınları ise 6 köyünn dışında rahatlıkla izlenebilmektedir.